Help! Opa is dood, wat vertellen we de kinderen?

Geen zorgen. Samen met rouwbegeleidster Anne Remijn van Praktijk Eb en Vloed heb ik de vier belangrijkste tips voor je op een rij gezet. Als je deze opvolgt, weet je zeker dat je je kinderen op een verantwoorde manier helpt bij hun rouw.

Twee opmerkingen vooraf

We hebben het hieronder telkens over ‘opa’ maar de tips gelden voor alle gevallen dat een dierbare is overleden. De tips gelden daarnaast voor kinderen van alle leeftijden. Bij jongere kinderen pas je je woordkeuze aan maar de principes zijn hetzelfde.

Tip 1: Wees eerlijk

Kinderen stellen vragen als: Wat gebeurt er onder de grond? Wat is de dood eigenlijk? En, als opa gecremeerd wordt: Hoe werkt de oven? Hoe lang duurt het verbranden? Wie drukt er op het knopje?

Voor kinderen zijn deze vragen pure informatievragen. Er steekt voor hen niks achter, terwijl volwassenen ze vaak ongemakkelijk vinden. De verbeelding van kinderen is vaak erger dan de werkelijkheid. Niet weten is in dit geval erger dan wel weten. Door de kinderen antwoord te geven op hun vragen, geef je ze rust: ze hoeven niet verder te piekeren en geen eigen antwoorden te bedenken.

Geef dus eerlijk antwoord. En als je het antwoord niet weet, wees daar dan ook eerlijk in en vraag het na of zoek het op.

Tip 2: Nodig het kind uit een rol te spelen bij het afscheid

Kinderen zijn net mensen: ze worden graag serieus genomen. Door ze mee te laten doen in de voorbereiding van de ceremonie of bij het afscheid zelf, geef je hen het gevoel dat ze erbij horen.

Laat ze bijvoorbeeld meehelpen muziek of foto’s uitkiezen, tijdens de ceremonie een kaars aansteken, een ballon oplaten of een gedicht voorlezen. Ze hoeven natuurlijk niets, maar bied het aan en luister naar hun eigen ideeën.

Tip 3: Praat over de overledene

Kinderen moeten zich vrij voelen om te rouwen. Als volwassenen om hen heen ‘op slot’ gaan en niet meer over de overledene spreken, kunnen kinderen niet goed rouwen. Ze moeten het gevoel hebben dat opa weliswaar overleden is maar dat er wel nog over hem gepraat mag worden.

Moeilijk om te horen misschien maar: het voorbeeld van de volwassene is hierin leidend. Neem dus het initiatief en haal herinneringen op. Herhaal grapjes van opa, benoem waar hij wel/niet goed in was, vertel waarin het kind op opa lijkt.

Het kan zijn dat dit voor jou door je eigen gevoelens echt (nog) te moeilijk is. Leg dat aan de kinderen uit en geef ze de ruimte om met mensen buiten het gezin over opa te praten. En vraag zelf hulp als het je teveel wordt.

Tip 4: Wel of niet in de kist kijken? Laat je kinderen vrij en bereid ze voor.

Één van de lastigste vragen voor ouders is misschien wel “Wel of niet in de kist laten kijken / de overledene laten aanraken?”.

Veel ouders zijn zelf bang voor het zien en aanraken van een dood lichaam en projecteren die angst op hun kinderen. Kinderen kunnen echter heel goed aangeven wat ze aankunnen en aanraken is voor hen vaak een natuurlijk gebaar. Zorg dus dat ze zich vrij voelen om in de kist te kijken en om de overledene aan te raken zoals zij dat willen: wel of niet, van ver of van dichtbij, lang of kort.

Bereid ze daarbij voor op wat ze zullen zien en voelen. Vertel dus hoe opa zijn ogen, huid en handen er uitzien in de kist en dat hij koud aanvoelt. Door het bespreekbaar te maken, haal je de spanning en onzekerheid weg en bied je ruimte aan een ervaring die voor hun afscheid waardevol kan zijn.

Dus:

Is er iemand dood en weet je niet wat je je kinderen moet vertellen?

1. Zet je eigen ongemak opzij en beantwoord al hun vragen.
2. Neem je kinderen serieus en geef ze een rol bij het afscheid.
3. Maak ruimte voor de rouw van je kind door zelf over de overledene te beginnen.
4. Laat je kinderen in de kist kijken en de overledene aanraken als ze dat willen.

Zo behandel je je kinderen respectvol en geef je ruimte aan hun rouw.

Wat vind je van dit artikel? Heb je aanvullende tips of nog vragen?